De muisarm: wat is het?
Een muisarm is een overkoepelende term voor klachten in de hand, arm, schouder en nek als gevolg van intensief gebruik van een computermuis. Dit syndroom behoort tot de groep van Repetitive Strain Injuries, afgekort RSI. Deze verzamelnaam beschrijft blessures in de vingers, hand, pols, elleboog, arm, schouder en/of in de nek als gevolg van herhaaldelijke of langdurige belasting.
Deze overbelasting kan twee oorzaken hebben: het herhaaldelijk uitvoeren van eenzelfde beweging of het langdurig aannemen van een statische houding waardoor bepaalde spieren onder een hogere spanning staan. RSI-klachten kunnen daarenboven veroorzaakt worden door een combinatie van deze twee factoren. Daarnaast spelen psychologische en sociale factoren een belangrijke rol bij het ontwikkelen of in stand houden van de klachten. Voorbeelden hiervan zijn stress, hoge werkdruk, perfectionisme …
De klachten van een muisarm verlopen vaak progressief in drie stadia. In het eerste stadium zijn de klachten plaatselijk en krijg je snel verbetering als je van activiteit verandert. Het begint vaak met een zwaar of dof gevoel in je arm of hand. Dit gevoel kan gepaard gaan met pijnscheuten of tintelingen in de vingers of de arm.
Als je niet ingrijpt tijdens het eerste stadium, worden de klachten erger en gaan ze vaak uitstralingspijn geven naar de schouder, de spieren tussen de schouderbladen en de nek. Indien de hoge nekspieren te lang onder een hoge spanning staan, kan dit zelfs hoofdpijn veroorzaken. De pijn gaat ook minder snel wegtrekken na een rustmoment. Er treedt krachtverlies op en de huid kan wat verkleuren door de slechte doorbloeding. Op dat moment zit je in het tweede stadium en is het veel moeilijker om de klachten zelf te verhelpen. Medische hulp is in deze fase aangewezen.
In het derde stadium worden de klachten chronisch. Dit is een situatie die ten allen tijden vermeden moet worden aangezien er op dit punt blijvende schade kan optreden. De klachten zullen hier niet alleen het werk beïnvloeden, maar ook de nachtrust en alle daagse activiteiten zoals het eten met mes en vork en het drinken van een tas koffie.
Oorzaken van de muisarm
In de literatuur wijzen veel artikels op een oorzakelijk verband tussen het gebruik van een computermuis en het ontwikkelen van een muisarm. Toch zal niet iedere computergebruiker last krijgen van dit syndroom. Dit komt omdat er verschillende factoren een invloed hebben op het ontwikkelen en in stand houden van een muisarm.
1. Statisch werken
Computerwerk gaat bijna altijd gepaard met stilzitten voor een lange periode. Hierdoor worden spieren die gemaakt zijn om te bewegen, verplicht om lange tijd eenzelfde houding aan te nemen. Denk hierbij aan m. trapezius (monnikskapspier – aangeduid in cyaankleur), levator scapulae (schouderbladheffer – aangeduid in donkerblauw) en de hand- en vingerextensoren (hand- en vingerstrekkers – aangeduid in groen). De doorbloeding, en dus zuurstoftoevoer, vermindert waardoor deze spieren gaan verkrampen.
2. Verkeerde houding
Het probleem is niet alleen dat mensen te lang een bepaalde houding aannemen, maar ook dat die houding niet binnen de neutrale posities van onze gewrichten behoort. Ieder gewricht in ons lichaam heeft een ‘rustpositie’ waarin de weefsels rondom dat gewricht, zoals spieren en ligamenten, minimaal belast worden. Wanneer we genoodzaakt zijn om een bepaalde houding aan te nemen, behouden we hier best zo goed mogelijk de natuurlijke posities. Tijdens computerwerk is dit vaak een moeilijke opdracht omdat onze aandacht gaat naar het mentale werk dat we moeten verrichten. Uit onderzoek blijkt dat veel mensen neigen naar steeds dezelfde ‘slechte houding’ en laat dat nu net één van de grootste oorzaken zijn van de muisarm. Hier volgen de vier meest voorkomende posities die een invloed kunnen hebben op het ontwikkelen/in stand houden van de muisarm.
Wij houden onze muis meestal zo vast dat er een knik ontstaat in de pols, meestal aan de kant van onze pink (ulnaire deviatie). Dit is vaak in combinatie met een overstrekking van de pols (hyperextensie). Daarnaast wordt de muis dikwijls te ver van het toetsenbord gehouden waardoor de schouder naar buiten draait. Bovendien hebben de meeste mensen een horizontale muis waardoor zij hun onderarm naar binnen draait en de voorarmbeenderen over elkaar kruisen. In onderstaande afbeelding vinden jullie een illustratie met bovenaan tekeningen van de slechte posities en onderaan de neutrale posities waarbij er minder rek is op de spieren en ligamenten.
3. Repetitieve beweging
Naast het langdurig aannemen van een statische houding, is er ook het probleem dat we tijdens computerwerk steeds dezelfde kleine bewegingen moeten uitvoeren. Hierbij moeten we rekening houden dat taken die we met de computermuis uitvoeren, over het algemeen precisietaken zijn die veel fijn-motorische controle vragen. Deze fijn-motorische controle geeft meestal een verhoogde spierspanning wat de belastbaarheid van de spieren verlaagt.
4. Mentale stress
De invloed van mentale stress op de klachten mag niet onderschat worden. Stress kan veroorzaakt worden door persoonlijke factoren zoals het altijd heel goed willen doen, werk moeilijk uit handen kunnen geven of veel stress krijgen van naderende deadlines. Langs de andere kant kan de stress ook veroorzaakt worden door externe factoren zoals een hoge werkdruk, een autoritaire werkgever of gebrek aan ontspanning tijdens de werkdag.
Muisarm en Carpaal Tunnelsyndroom (CTS): Wat is het verschil?
Carpaal Tunnel Syndroom (CTS) en muisarm (vorm van RSI) worden vaak als hetzelfde syndroom gezien aangezien computerwerk voor beide aandoeningen vaak aan de oorzaak ligt van de klachten. Toch is er een heel groot verschil in pathogenese tussen de twee syndromen: CTS heeft een neurologische oorzaak, namelijk inklemming van de nervus medianus, terwijl de muisarm een gevolg is van overbelasting van de spieren in de onderarm is.
Ook het klachtenpatroon verschilt. Een muisarm geeft meestal klachten (zwaar gevoel, pijn, tintelingen) in de arm, van de vingers tot aan de nek. Spierzwakte kan optreden, maar is dan een secundair gevolg van de aandoening. Bij CTS daarentegen situeren de klachten (verdoofd gevoel, tintelingen of pijn) zich meestal in de hand en onderarm en is krachtverlies in de duim vaak een primair gevolg van de aandoening.
Preventie/Behandeling
Bij RSI-klachten is het zeer belangrijk dat je snel ingrijpt om te voorkomen dat de klachten chronisch worden. In het begin zijn de klachten meestal zelf op te lossen door op je houding te letten, je kantoormateriaal aan te passen en enkele oefeningen te doen. In het tweede en derde stadium wordt het moeilijk om de klachten zelf te verhelpen en raadpleeg je best een arts. Hieronder volgen enkele tips ter preventie of behandeling van een muisarm.
1. Verticale muis op maat
Pas je kantoormateriaal aan. Bij het gebruik van een ‘gewone’, horizontale muis, moet de hand naar binnen draaien waardoor er rek komt op de spieren en ligamenten in de onderarm. Dit heeft nadelige gevolgen indien dit voor een lange tijd wordt aangehouden. Door een verticale muis te gebruiken, wordt de neutrale positie van de onderarm behouden wat de belasting op de spieren en gewrichten verlaagt.
Bij de keuze van de geschikte verticale muis is het belangrijk dat je rekening houdt met de taken die je wil uitvoeren en de grootte van je hand. Je kan kiezen voor een precisiemuis met een snellere reactie bij taken met grote precisie zoals het bewerken van foto’s. Deze muis pak je vast met je vingertoppen waardoor minder hyperextensie optreedt ter hoogte van de pols. Een bijkomend voordeel van deze muis is dat je hiermee kan afwisselen tussen linker en rechter hand voor algemene taken. Hierdoor verlaag je de belasting op het weefsel.
Voor algemene taken is een grotere verticale muis die de gehele hand meer ondersteunt een betere oplossing. Door de anatomische vorm van de muis, aangepast aan de grootte van je hand, kan je je arm beter ontspannen waardoor de pezen minder snel overbelast worden.
2. Ergonomische organisatie van werkplek
Herorganiseer uw werkplek. Zet je toetsenbord dichtbij je en gebruik een muismat die vlak naast je toetsenbord ligt zodat je arm niet naar buiten moet draaien. Een compact toetsenbord zorgt ervoor dat je je armen dichter bij je romp kan gebruiken. Plaats je scherm op ooghoogte en een armlengte van je af en plaats je documenten op een schuin vlak zodat je je wervelkolom recht kunt houden.
3. Variatie in houding
Varieer zo veel mogelijk van houding en las voldoende rustpauzes in waarbij je armen een volledig andere beweging doen. Schud je handen eens los, sta op van je bureau en maak een klein wandelingetje, neem verschillende posities aan met je vingers zoals in de afbeelding hieronder ‘oefeningen deel 1’ en doe een paar stretchoefeningen voor het bovenlichaam zoals afgebeeld bij ‘oefeningen deel 2’.
Bronnen
Johan Ullman, Nils Kangas, Pia Ullman, Fredrik Wartenberg & Mats Ericson (2003) A New Approach to the Mouse Arm Syndrome, International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 9:4, 463-477, DOI: 10.1080/10803548.2003.11076583 To link to this article: https://doi.org/10.1080/10803548.2003.11076583
https://rsi-vereniging.nl/over-rsi/wat-is-rsi/begrippen-rsikanscans/
https://www.despec-benelux.com/nl_NL/blog/item/hoe-kies-ik-de-juiste-ergonomische-muis-1273/; https://www.bakkerelkhuizen.nl/kenniscentrum/evoluentd/
https://www.gezondheid.be/index.cfm?fuseaction=art&art_id=1315
https://www.hetrugcentrum.nl/nekpijn/rsi/
https://www.nvvn.org/patienteninfo/zenuwletsels/carpaal-tunnel-syndroom/
https://www.oefenthuis.nl/oefenprogrammas/hand-en-pols-2/rsi-hand-home/rsi-hand-2/
https://muisarm.info/preventie/rsi-oefeningen/
Bronnen afbeeldingen:
https://nl.depositphotos.com/stock-photos/menselijk-lichaam-anatomie.html
https://www.massagework.nl/de-3-rsi-fases.html